Een nieuwe kijk op consumentisme

Een wereld waarin we niet consumeren is ondenkbaar, maar in het belang van de planeet en onszelf moeten we onze ‘koopcultuur’ écht aanpassen. Want zijn we niet een beetje doorgeslagen in het consumeren? Vandaag de dag kopen mensen niet meer dingen die ze nodig hebben, maar die ze willen hebben. Dit geldt in sterke mate voor de elektronica-industrie. We moeten onze kijk op consumentisme veranderen, in ons eigen belang en dat van de planeet.

Gedefinieerd door onze aankopen?

We leven in een maatschappij waarin we producten kopen om ons bij bepaalde groepen te kunnen scharen, legt universitair hoofddocent Peter van Dam uit. Peter van Dam Peter is universitair hoofddocent aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is gespecialeerd in de geschiedenis van consumptie. Zijn huidige onderzoek is gericht op de invloed van burgers op de consumptiemaatschappij en het denken over duurzame consumptie. https://www.uva.nl/en/profile/d/a/p.h.vandam/p.h.vandam.html?cb&cb .

“Een hoop mensen blijven maar kopen, kopen, kopen… maar dat voelt toch ongemakkelijk: mensen hebben helemaal geen connectie met de dingen die ze in huis hebben. Morgen gooi je het weg en koop je weer iets nieuws.” – Peter van Dam

We willen altijd maar meer en meer en vergelijken vervolgens met anderen wat we wel én niet hebben. Het is nooit genoeg, omdat een ander ook continu haar/zijn verzameling spullen uitbreidt. Het gevolg is dat we vastzitten in een ‘loop’ van consumeren en… het gras is altijd groener bij de buren.

“Er is altijd wel iemand met een mooiere auto of een mooiere telefoon die jij dan ook wilt hebben. Het is een oneindige cyclus.” – Peter van Dam

De constante hunkering naar iets nieuws

“Een andere factor in ons consumentisme is dat het in onze natuur zit om altijd nieuwe ervaringen te willen opdoen,” zegt Miquel Ballester Salvà, Head of Product van Fairphone. Als we naar een nieuwe ervaring verlangen, vertaalt dat zich vaak in de aanschaf van een nieuw product. Bedrijven spelen hier feilloos op in. Ze verleiden ons steeds met woorden als ‘groter, beter, mooier’ en die marketing is tegenwoordig een miljardenindustrie. Niet zo een verrassing dus dat winkelen voor veel mensen een hobby is geworden.

Niet alleen een probleem van de consument

Het gras is altijd groener… nu moeten we ons consumentisme ‘vergroenen’. Kijk eens naar je telefoon. Hoe lang zit deze al in je broekzak en – belangrijker nog – hoe lang zal die naar nog blijven zitten? Ieder jaar brengen de grote bedrijven een nieuw model uit. Vaak heeft dat dan een iets betere camera en snellere processor. En wij zijn zo geprogrammeerd om altijd het nieuwste te willen hebben, dus kopen we het. Maar in het belang van de planeet moéten we de maatschappij veranderen, niet alleen vanuit de consument, maar juist – en vooral – vanuit de industrie. We moeten van het nieuwste model naar een product dat lang meegaat.

“Het is heel belangrijk dat we hier niet alleen maar de consument mee belasten. Het is een complex vraagstuk voor overheden, bedrijven en consumenten die samen een onduurzame ‘koopcultuur’ hebben gecreëerd.” – Peter van Dam

Gelukkig zijn er steeds meer bedrijven die hun verantwoordelijkheid serieus nemen en het roer omgooien. Een goed voorbeeld is het Nederlandse Fairphone, de eerste duurzame smartphoneproducent.

Fairphone is het eerste bedrijf dat modulaire telefoons maakt die je zelf kunt repareren als er iets kapotgaat. Hiermee is het een voorbeeld voor de rest van de industrie om die van binnenuit te veranderen.

Het goede voorbeeld

Fairphone vraagt mensen om hun huidige telefoons zo lang mogelijk te blijven gebruiken. Bij Fairphone maken ze telefoons die het lang volhouden. Hun modulaire toestel is door iedereen eenvoudig zelf te repareren. Hier lees je meer over waarom Fairphone strijdt voor ’the Right To Repair’. Het is trouwens ook het enige bedrijf dat vijf jaar garantie geeft op zijn smartphones. En ze doen hun best zo lang mogelijk software-updates te blijven geven. Alles wat Fairphone doet heeft als doel de industrie voorgoed te veranderen.

Onze consumptiecultuur veranderen

Het is niet makkelijk om onze consumptiecultuur zomaar te veranderen, maar absoluut niet onmogelijk. We vroegen Peter van Dam om enkele dingen te noemen die bedrijven, overheden en consumenten kunnen doen om onze onduurzame cultuur te veranderen.

• Bedrijven moeten een een langetermijnvisie opstellen en veel meer rekening houden met de gevolgen van hun handelen voor het milieu en sociale verhoudingen;
• Overheden moeten grenzen stellen, denken aan wat maatschappelijk en op het gebied van milieu onacceptabel is. Tegelijkertijd moeten ze bedrijven die willen veranderen stimuleren. Tot slot wil Peter overheden aanmoedigen om verder te kijken dan economische belangen en rekening te houden met andere factoren, zoals impact op het milieu en klimaat, sociale verhoudingen, de hoeveelheid vrije tijd en de hoeveelheid stress in onze levens;
• Consumenten moeten simpelweg tot tien tellen om impulsaankopen te voorkomen. Daarnaast stelt hij voor dat we onszelf vragen stellen als: ‘Heb ik dit echt nodig? Waarom koop ik dit nu? En wat is ervoor nodig geweest om dit te produceren?’ En tenslotte: koop producten bij bedrijven die geven om ons en de planeet.

Maak herinneringen en ervaringen

Zoals Peter van Dam tegen BrightVibes zei, leven we in een maatschappij die soms lijkt te draaien om consumentisme. We willen continu onze identiteit upgraden door nieuwe producten te kopen. Smartphones zijn daar een goed voorbeeld van. Fairphone kiest voor een totaal andere benadering. Fairphones missie is om de elektronica-industrie én onze kijk op consumentisme te veranderen. Miquel Ballester zei tegen BrightVibes:

“Bij Fairphone willen we alleen maar telefoons verkopen aan hen die het nodig hebben. Het beste is om je huidige telefoon zo lang mogelijk te blijven gebruiken en als die het niet meer doet, overweeg dan een Fairphone.”

We kunnen en moeten ook niet helemaal stoppen met consumeren. Als we dat zouden doen zou de economie instorten en zouden we niet overleven. Immers, eten is ook consumeren. Maar natuurlijk kunnen we onze kijk op consumeren veranderen en meer waarde hechten aan het maken van herinneringen. Ga eens wat uitgebreider eten met vrienden, ga naar een dansvoorstelling, raak geïnspireerd en heb nieuwe ervaringen. En als we dan iets kopen, laten we dan bedrijven steunen die geven om ons en de planeet (en mega gave telefoons maken, zoals Fairphone ;-))

Miquel Ballester Salvà, Head of Product en mede-oprichter van Fairphone

“Zoveel andere dingen kunnen ons hetzelfde plezier geven als consumentisme, maar op een andere manier die ons ook verbindt met de mensen om ons heen en een manier die de aarde niet zo zwaar belast.” – Miquel Ballester Salvà